Ημερομηνία έκδοσης:
Σεπτέμβριος 2005

Γλώσσα: Ελληνικά
Σχήμα/Διαστάσεις: 21 x 28
Τεύχος: 18
ISSN: 1108-5452
Τιμή: € 10.00

Εξώφυλλο: Επιταγές που εκδόθηκαν το 1942 από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης για την εξαγορά της καταναγκαστικής εργασίας των Εβραίων

EDITORIAL

Να μην τις παίρνει ο άνεμος

Δυο νέες ερευνήτριες παρατηρούν μία παλαιά φωτογραφία και τις ακόμη παλαιότερες εντοιχισμένες πλάκες της Αγίας Αικατερίνης. Άλλοι ερευνητές αναρωτιούνται: Ποια ήταν η εργατική εβραϊκή κουλτούρα, για την οποία ελάχιστα διασώζουν οι γνωστές πηγές; Τι ακριβώς συνέβη με τον Μαξ Μέρτεν; Ιδιοποιήθηκε ή όχι τα λύτρα που κατέβαλαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, για να αποφύγουν την καταναγκαστική εργασία; Πώς οι σιδηροδρομικοί διατηρούν επί ογδόντα χρόνια έναν ακμαίο πολιτιστικό και αθλητικό σύλλογο; Υπάρχουν Θεσσαλονικέων Folies, οικοδομήθηκαν ψεύτικα «χωριά Ποτέμκιν» στη νύφη του Θερμαϊκού;

Folies ήταν τεμάχια από αληθινά μνημεία (είτε απλώς αντίγραφά τους) που τοποθετούσαν οι βρετανοί ευγενείς, για να αισθάνονται τη μελαγχολία που εμπνέουν οι περασμένοι πολιτισμοί. Αυτό που «νιώθουν για τα ερείπια οι άνθρωποι», όπως έλεγε και ο Αλέξης Ασλάνογλου. Χωριά Ποτέμκιν, πάλι, ήταν οι ψεύτικοι οικισμοί που -κατά την παράδοση- έστησε, εν είδει σκηνικού του Χόλιγουντ, ο δαιμόνιος πρίγκιπας Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς Ποτέμκιν, ώστε να μην αντικρίσει η (τέως ερωμένη του) Αικατερίνη η Μεγάλη τα αληθινά χωριά της Ουκρανίας και της Κριμαίας, κατά την περιοδεία που πραγματοποίησε το 1787, και να μην αντιληφθεί τη δυστυχία τους.

Βέβαια, δεν υπάρχει ιστορική απόδειξη ότι ο Ποτέμκιν έστησε πράγματι ψεύτικα χωριά. Ακόμη, όμως, κι αν πρόκειται για μύθο, απηχεί -όπως όλοι οι μύθοι- ένα τμήμα από την ιστορική αλήθεια. Τη συνειδητή προσπάθεια εξωραϊσμού της πραγματικότητας, χάριν της ψυχικής ηρεμίας της αγαπημένης τσαρίνας. Αλλά τι αισθάνθηκαν άραγε οι κάτοικοι των πραγματικών χωριών γι’ αυτήν την προσπάθεια εξωραϊσμού; Στην προκειμένη περίπτωση ο εξωραϊσμός δεν σήμαινε μόνον παραποίηση της πραγματικότητας. Σήμαινε και απόκρυψη της ταυτότητας των πραγματικών υπηκόων.

Οι Θεσσαλονικείς ζουν σε ένα χωριό Ποτέμκιν, λιγότερο ή περισσότερο αληθινό. Περιστοιχίζονται από folies, πολλά ή λίγα. Γι’ αυτό η ταυτότητά τους βρίσκεται μάλλον στο παρελθόν, παρά στο παρόν. Όχι πως η ιστορική τους ταυτότητα δεν υπονομεύεται και από τους γυρολόγους της ιστοριογραφίας. Όχι πως δεν αποτελεί και αυτή αντικείμενο εντυπωσιασμών και εύκολων προσεγγίσεων για εύπεπτη κατανάλωση.

Μ’ αυτό τον δέκατο όγδοο τόμο βάζουμε έναν ακόμη λίθο στην οικοδόμηση της αυτογνωσίας των Θεσσαλονικέων. Είμαστε εδώ. Είσαστε εδώ. Ακόμη πιο αποφασισμένοι να συνεχίσουμε. Όπως έλεγε ο άλλος χαμένος μας ποιητής, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, «σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις. Να μην τις παίρνει ο άνεμος». «Σα γύφτοι, σφυροκοπάμε αδιάκοπα το ίδιο αμόνι».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Εκδότης
Ευάγγελος Χεκίμογλου

Εκδοτική Επιτροπή
Πολυξένη Αδάμ – Βελένη, Γιώργος Αναστασιάδης, Ευαγγελία Βαρελλα, Βασιλική Βαρμαζη, Ιωάννης Μουρελος, Ευτέρπη Μαρκη, Θάλεια Μαντοπούλου – Παναγιωτοπούλου, Χαράλαμπος Παπαστάθης

Συνεργάτες
Ευαγγελία Αγγέλκου, Βασίλης Αγιαννίδης, Θέμις Βελένη, Αντώνης Καμάρας, Πέτρος Μαρτινίδης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Gila Hadar, Μαρία Χειμωνοπούλου, Ευάγγελος Χεκίμογλου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

8  Η Ιστορία της Επιχειρηματικότητας

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Δυο νέες ερευνήτριες παρατηρούν μια παλαιά φωτογραφία και τις ακόμη παλαιότερες εντοιχισμένες πλάκες της Αγίας Αικατερίνης

18  Σχόλιο σε μια φωτογραφία της Θεσσαλονίκης
Ευαγγελία Αγγέλκου

24  Πήλινες εφυαλωμένες πλάκες εντοιχισμένες στο ναό της Αγίας Αικατερίνης Θεσσαλονίκης
Μαρία Χειμωνοπούλου

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Ποια ήταν η εργατική εβραϊκή κολτούρα; Τί ακριβώς συνέβη με τον Μαξ Μέρτεν;

32  Σοσιαλιστική Λαϊκή Κουλτούρα στην καρδιά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης
Gila Hadar

40  Oι «χαμένες» επιταγές του Μέρτεν
Ευάγγελος Χεκίμογλου

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
62 Μεταρρυθμίσεις της αγοράς και ανισότητες μεταξύ πόλεων: H περίπτωση της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης
Αντώνης Καμάρας