ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Φωτογραφική ματιά στη δεκαετία του ’70

Ακούραστος αυτόπτης μάρτυρας, με την ευαισθησία του και την καλλιτεχνική του ματιά, έκανε τότε τα πρώτα του βήματα ο φωτορεπόρτερ Βασίλης Μποζίκης. Έκανε μια σπουδαία δουλειά με τον φακό του τη δεκαετία του ’70. Μας χάρισε πολύτιμες φωτογραφίες που σήμερα είναι ντοκουμέντα μιας ζωής και μιας ατμόσφαιρας που έφυγαν. Μερικές από αυτές παρουσιάζουμε σήμερα σ’ αυτό το αφιέρωμα.

 

Είναι πια πολύ μακριά η «μεταβατική» δεκαετία του ’70,  τα seventies, την οποία ο κόσμος –και εμείς έφηβοι– έζησε στα πρώτα τριάμισι χρόνια της μέσα στη Δικτατορία και τα υπόλοιπα στην ένταση και το υπερ-πολιτικοποιημένο κλίμα της Μεταπολίτευσης.

Ήταν η δεκαετία των μεγάλων αλλαγών στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, τις οποίες επιτάχυνε δραματικά ο σεισμός του Ιουνίου του 1978, της βιομηχανικής ανάπτυξης στη Βόρειο Ελλάδα, της πρώτης προσπάθειας για βήματα επίλυσης ζωτικών προβλημάτων στη Δυτική Θεσσαλονίκη, των μεγάλων διαδηλώσεων και των πρώτων κυκλοφοριακών εμφραγμάτων στην πόλη.

Ήταν, όμως, και τα χρόνια της εδραίωσης της τηλεόρασης στο σαλόνι –κυρίως της ασπρόμαυρης μέχρι το 1979-80– αλλά και της εισόδου στη ζωή εντυπωσιακών προϊόντων νέας τεχνολογίας, νέων λέξεων και νέων «γλωσσών» για σηματοδότηση πολιτικών, πολιτιστικών και κοινωνικών αλλαγών.

Η αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974 έφερε, εκτός από πολιτιστική έκρηξη με την ελευθερία έκφρασης στους δημιουργούς, και την τηλεοπτική μετάδοση πολιτικών συγκεντρώσεων και συζητήσεων, επαναφέροντας την πλατεία Αριστοτέλους ως ισχυρό πολιτικό τοπόσημο, όπως και τη μετάδοση συνεδριάσεων από τη Βουλή.

Ήταν και το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου και το αδελφάκι του, το Διεθνές, που έφερε στη Θεσσαλονίκη τη Ρίτα Χέιγουορθ, τον Φρανκ Κάπρα και την Τζόαν Φονταίν, ο  αμφισβητίας «Εξώστης», οι τηλεοπτικές μεταδόσεις του Φεστιβάλ Τραγουδιού, με τον Άλκη Στέα παρουσιαστή στο Παλέ Ντε Σπορ, η άνθιση βοηθούσης της τηλεόρασης και του ποδοσφαίρου της Θεσσαλονίκης, με τους τίτλους του ΠΑΟΚ, του Άρη και του Ηρακλή με τα αστέρια του Γιώργου Κούδα, του Νίκου Χρηστίδη, του Βασίλη Χατζηπαναγή.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ακούραστος αυτόπτης μάρτυρας, με την ατέλειωτη ευαισθησία του και την καλλιτεχνική του ματιά, έκανε τα πρώτα του βήματα ο φωτορεπόρτερ Βασίλης Μποζίκης. Έκανε μια σπουδαία δουλειά με τον φακό του τη δεκαετία του ’70.  Μας χάρισε πολύτιμες φωτογραφίες που σήμερα είναι ντοκουμέντα μιας ζωής και μιας ατμόσφαιρας που έφυγαν. Μερικές από αυτές παρουσιάζουμε σήμερα σ’ αυτό το αφιέρωμα.

Τον γνώρισα, βέβαια, αμέσως μετά την παρέλευση των seventies, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στο πλαίσιο της συνεργασίας μας σε θέματα Νεολαίας και Παιδείας για την εφημερίδα Θεσσαλονίκη. Από την πρώτη στιγμή με συνεπήρε το καλλιτεχνικό του βλέμμα και η αγαπησιάρικη ματιά του στα γεγονότα και τα πρόσωπα που φωτογράφιζε.

Από τον Βασίλη άκουσα για πρώτη φορά τον όρο «δημιουργική φωτογραφία». Μου τον εξήγησε ξεφυλλίζοντας ένα αγγλικό περιοδικό με φωτογραφίες νεαρών «φαν» των Μπητλς, που απαθανάτιζαν το πάθος, το ντύσιμο και προπαντός το ήθος εκείνης της νεολαίας. «Το ρεπορτάζ», έλεγε, «είναι λειψό αν βάλεις μόνο φωτογραφίες του Λένον και γενικά πλάνα του κόσμου. Πρέπει να δεις με την κάμερα και το ασπράδι του ματιού». Άλλες φορές, σε κινηματογραφικά αφιερώματα με διάσημους σκηνοθέτες, αφοπλιστικά μου έλεγε, «πάμε παρέα για να σου εξηγήσω τα πλάνα του σκηνοθέτη». Είναι βέβαιο ότι ο κινηματογράφος διαμόρφωσε την οπτική του ως φωτορεπόρτερ.

Την πρώτη πενταετία του ’80 κάναμε πολλά ρεπορτάζ στο Πανεπιστήμιο, στο Παλέ, στην Αριστοτέλους, με αφορμή πορείες, συγκεντρώσεις και πολιτιστικά γεγονότα. Θυμάμαι τον Βασίλη νωχελικό στην αρχή, σχεδόν ακίνητο, να απολαμβάνει το γεγονός. Μετά τον έχανα. «Έμπαινε στο κλίμα», γινόταν αεικίνητος και «σκηνοθετούσε» το θέμα με τον μοναδικό του τρόπο, απαθανατίζοντας τον Μίκη, τον Μάνο, τον Μαρκόπουλο, τον Μικρούτσικο, τον Σαββόπουλο…, το πάθος και τη συγκίνηση του πλήθους.

Συνεργάστηκε με σπουδαίους σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους, συνθέτες, τραγουδιστές, και τους αγάπησε όλους. «Έμπαινε» στην ουσία της δημιουργίας τους, μάθαινε και εξελισσόταν κι ο ίδιος ως δημιουργός. Κορυφαίες στιγμές του η συνεργασία με τον Μίνω Βολανάκη κατά τη θητεία του ως καλλιτεχνικού διευθυντή του ΚΘΒΕ, με τον Ντανιέλ Λομέλ στο «ΑΕΝΑΟΝ» Χοροθέατρο και την Πειραματική Σκηνή της Τέχνης. Δεν βρίσκω καλύτερο τρόπο να περιγράψω τη σχέση του με το θέατρο από κάτι που έγραψε γι’ αυτόν ο κορυφαίος θεατρολόγος Νικηφόρος Παπανδρέου:

Ο Βασίλης Μποζίκης πάσχιζε με θάρρος να διασώσει ό,τι μπορεί να διασωθεί από τη φευγαλέα, την άπιαστη πραγματικότητα της θεατρικής παράστασης.

Με το ίδιο θάρρος προσπάθησε να διασώσει με την κάμερα εικόνες της αγαπημένης του Θεσσαλονίκης. Την είδε να αλλάζει, τη δεκαετία του ’70. Τότε που η παλιά όψη της με τα ωραία νεοκλασικά, τους μαχαλάδες και τα παραδοσιακά σπίτια έσβηνε σταδιακά από τη σύγχρονη, απρόσωπη ανοικοδόμηση. Έγινε κομμάτι της συνείδησης αυτής της πόλης. Η βαθιά αγάπη του γι’ αυτήν αποτυπώθηκε σε σχετικές δημοσιεύσεις, αλλά και εκθέσεις, με σπουδαιότερη εκείνη με τον τίτλο «Ψυχή μου εσύ, Θεσσαλονίκη» στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης.

 

*Ο Βασίλης Μποζίκης έφυγε από τη ζωή την Άνοιξη του 2011, σε ηλικία 68 ετών.