Το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ είναι μια τριμηνιαία πολιτιστική έκδοση για την Ιστορία, την Τέχνη, τα Γράμματα και τον Πολιτισμό της καθημερινότητας.
EDITORIAL
της Σταύρου Ανδρεάδη
Το γιγάντιο ψηφιδωτό
Υπάρχουν στην πόλη κρυφές και άγνωστες γωνιές, που ακολουθούν δικούς τους μυστικούς ρυθμούς, μακριά και πέρα από τη ρουτίνα και την ένταση της καθημερινότητας.
Τέτοιες γωνιές είναι τα ξεχασμένα στρατιωτικά νεκροταφεία του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, που βρίσκονται μες στην καρδιά της πόλης. Το μεγαλύτερο, το Ζέιτενλικ, βρίσκεται στα δυτικά. Είναι τεράστιο και σκυθρωπό. Εμένα με γοητεύει το, πολύ μικρότερο, βρετανικό νεκροταφείο, που είναι χαμένο κάπου στην Καλαμαριά. Όταν ανακαλύψεις τη μυστική του είσοδο και διαβείς τη βαριά καγκελόπορτα, βρίσκεσαι ξαφνικά σε έναν χώρο απόλυτης σιωπής. Η πόλη γύρω σου έχει εξαφανισθεί εντελώς.
Χιλιάδες ομοιόμορφες μαρμάρινες στήλες στέκουν στοιχισμένες με απόλυτη ακρίβεια μέσα σε ένα υπέροχο καταπράσινο πάρκο. Μοιάζουν να είναι καινούργιες. Πάνω σε καθεμιά τους είναι χαραγμένη μια ιστορία:
«Δεκανέας IanMcGriffith
46ο Σύνταγμα Τυφεκιοφόρων
24 ετών
18-9-1918
Ηλιαχτίδα μας, δεν θα σε δούμε ποτέ ξανά.
Αναπαύσου ειρηνικά στη γη αυτή που σε φιλοξενεί.
Οι γονείς σου»
Σπαράγματα πόνου ανθρώπων, που κανείς τους δεν υπάρχει σήμερα, απολιθωμένα σε μαρμάρινες πλάκες. Νεαροί άνδρες που πριν από έναν αιώνα στάλθηκαν σ’ αυτήν την πόλη της Ανατολής να πολεμήσουν, χωρίς ίσως ούτε να ξέρουν γιατί. Περπάτησαν στα λασπωμένα καλντερίμια και τα σκεπαστά παζάρια της, διάβηκαν μπροστά από τζάμια και μιναρέδες, συναγωγές και εκκλησίες. Αντίκρισαν αλλόκοτους ανθρώπους και βρέθηκαν στις κακόφημες γειτονιές της του αγοραίου έρωτα. Ώσπου συνάντησαν το μοιραίο πεπρωμένο τους και μείναν για πάντα εδώ. Έγιναν κόκκοι στο γιγάντιο, σύνθετο, αντιφατικό και άγριο, αλλά συνάμα μοναδικά γοητευτικό και υπέροχο ψηφιδωτό, που είναι η ιστορία αυτής της παράξενης πόλης. Ένα ψηφιδωτό που, σε πρώτη ματιά, φαίνεται ίσως σήμερα ξεχασμένο, αλλά που ίχνη του συναντάς παντού, αρκεί να θέλεις να τα δεις.
Δεκανέας IanMcGrifith. Παιδί της Θεσσαλονίκης κι αυτός, για πάντα.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Εκδότης
Σταύρος Ανδρεάδης
Διευθύντρια Έκδοσης
Όλγα Ταμπουρή- Μπάμπαλη
Συντακτική Επιτροπή
Γρηγόρης Αμπατζόγλου, Γιώργος Αναστασιάδης,Πελαγία Αστρεινίδου, Άρις Γεωργίου,Αρετή Λεοπούλου, Ηρακλής Παπαϊωάννου, Γρηγόρης Πασχαλίδης, Όλγα Ταμπουρή- Μπάμπαλη, Ιφιγένεια Ταξοπούλου
Συνεργάτες
Γρηγόρης Αμπατζόγλου, Γιώργος Αναστασιάδης, Γιάννης Δ. Βανίδης, Άρις Γεωργίου, Επίκουρος, Γαρυφαλλιά Κατσαβουνίδου, Γιώργος Κορδομενίδης, Κείμης Κρυωνάς, Αρετή Λεοπούλου, Στυλιανή Λεφάκη, Λίνα Μυλωνάκη, Ζήσης Σκαμπάλης, Θωμάς Ταμβάκος, Αλίκη Τσιρλιάγκου, Γιάννα Τσόκου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
EDITORIAL
3 To γιγάντιο ψηφιδωτό
του Σταύρου Ανδρεάδη
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ
5 Η Θεσσαλονίκη στα χρόνια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου (α’ μέρος)
του Γιώργου Αναστασιάδη
ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
16 Χαμένοι στη Μετάβαση Μια ιστορία είκοσι χρόνων για το μετρό της Θεσσαλονίκης
επιμέλεια: της Στυλιανής Λεφάκη
26 «Σαν καναρίνια σε ορυχείο»; Παιδιά μεταναστών από την πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ευξεινούπολη Θεσσαλονίκης
της Γαρυφαλλιάς Κατσαβουνίδου
32 Σεφαραδίτικη κουζίνα: Άρωμα από τριανταφυλλόνερο, πεπόνι και κρεμμύδι
του Επίκουρου
36 40 χρόνια Λαογραφικό Μουσείο
του Ζήση Σκαμπάλη
46 Βίλα Μορντώχ: Μια βίλα με πολλές ιστορίες
του Κείμη Κρυωνά
ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
48 Εικονικές εκθέσεις
της Αρετής Λεοπούλου
49 Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος: Όταν το άυλο γεννά την ύλη Δεύτερη εικονική έκθεση
επιμέλεια: της Αλίκης Τσιρλιάγκου
56 Η συμβολή των λογοτεχνικών περιοδικών της Θεσσαλονίκης στην πνευματική ζωή της πόλης
του Γιώργου Κορδομενίδη
60 Ανδρέας Μακρής (1930-2005) Μουσικές προσωπικότητες της Θεσσαλονίκης
του Θωμά Ταμβάκου
64 Αίθουσες του σινεμά, δοχεία της μαγείας Και μία συνομιλία με τον Γαβριήλ Ράππο
του Γρήγορή Αμπατζόγλου
70 Στα Ολύμπια με την κουβέρτα μας [μια νοσταλγία]
του Αρι Γεωργίου
72 Πίσω από την οθόνη: Μηχανικοί προβολής, οι αφανείς ήρωες του κινηματογράφου
της Λίνας Μυλωνάκη
76 Θέατρο «Αμαλία»: Τέλος εποχής
της Γιάννας Τσόκου
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
76 Κείμενα από το συρτάρι: Μαρία Κουγιουμτζή
επιμέλεια: του Γιώργου Κορδομενίδη
81 Τάσος Καλούτσας
του Γιώργου Κορδομενίδη
84 ΒΙΒΛΙΑ
του Γιώργου Αναστασιάδη