ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Πάρις Πετρίδης. Λεπτομέρειες στο κέντρο της πόλης

του Ηρακλή Παπαϊωάννου
τεύχος 56 [Μάρτιος 2016] του ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ

–

Ο Πάρις Πετρίδης είναι ένας από τους φωτογράφους της σύγχρονης ελληνικής σκηνής με σημαντικό έργο και δηλωμένη την προτίμηση στην έκδοση, ως τρόπο παρουσίασης. Η πρόσφατη κυκλοφορία τον Φεβρουάριο από τις εκδόσεις Ιστός του λευκώματος «Λεπτομέρειες στο κέντρο της πόλης», δεν αποτελεί συνεπώς είδηση. Η νέα του αυτή έκδοση περιδιαβαίνει τη γενέθλια πόλη με διάθεση να αποθησαυρίσει στοιχεία μέσα από το καθημερινό, απαρατήρητο, ασημασιολόγητο. Ως τέτοια έδωσε την αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί:

Φωτογραφίζεις ήδη τρεις δεκαετίες περίπου, όχι όμως συστηματικά την Θεσσαλονίκη. Σε συνεγείρει φωτογραφικά η πόλη σου; Αν ναι, με ποιον τρόπο;

Περάσαν ήδη τρεις δεκαετίες περίπου, πω, πω! Είναι αλήθεια πως, εκτός από  μερικές σκόρπιες και ανέμπνευστες εξαιρέσεις, δεν είχα μάτια γιά την Σαλονίκη—μιά ζωή με θυμάμαι να φεύγω (παραμεθόριος, ενδοχώρα, Αθήνα, Κων/πολη, Νιούκαστλ, Αίγυπτος, Κύπρος, Άγιοι Τόποι, κ. α).

Ίσως είναι και που το οικείο, το προφανές, το δίπλα μας είναι και το πιό καλά κρυμμένο, δεν ξέρω. Χρειάστηκε η βαθμιαία αποσύνδεση (μέσα μου) της ομορφιάς από την Φωτογραφία και μια οικειοθελής πειθαρχία —το Εδώ που κάναμε το 2012 με τον Σερέφα— για να δω πιο συστηματικά μια, κατά την γνώμη, μου άσχημη πόλη.

Η αρχή έγινε μέσω Ιστορίας στο Εδώ: Τόποι βίας στη Θεσσαλονίκη, ένα βιβλίο για την μνήμη-λήθη της βίας στον δημόσιο ιστό της πόλης. Και αν τα κείμενα (σε επιμέλεια του Σερέφα) είναι η μνήμη της βίας, οι φωτογραφίες των αντίστοιχων τόπων είναι η λήθη και ως τέτοιες είναι σκοπίμως ασήμαντες, αδιάφορες, just a view of stuff  (Ρόμπερτ Άνταμς). Οι Λεπτομέρειες, που μόλις είδαν το φως, ξεκίνησαν πίσω από την πλάτη μου τον ίδιο περίπου καιρό ως σημειώσεις στο Εδώ και προσπαθούν το αντίστροφο, ήτοι να αναδείξουν το κοινότοπο ως εξαιρετικό.

Αν η ομορφιά είναι αποσυνδεδεμένη από την πόλη της Θεσσαλονίκης και πλέον από τη φωτογραφία σε μεγάλο βαθμό, τι αναζητά κάποιος στο φωτογραφικό  του έργο; Μήπως αυτό που ο Donald Meinig εννοούσε όταν μιλούσε για την ομορφιά που το τοπίο γεννά ως παράγων αυτογνωσίας;

Του χρόνου ‘κλείνει’ ένας αιώνας από την αδιανόητη κίνηση του Duchamp να εκθέσει ένα βιομηχανικό προϊόν —ένα πορσελάνινο ουρητήριο—ως έργο τέχνης αλλάζοντας ταυτοχρόνως και τα κριτήρια της τελευταίας: από τον κερατοειδή χιτώνα και την αισθητική στο μυαλό και την ιδέα. Φυσικά το ένα δεν υπάρχει χωρίς το άλλο, απλώς ο Duchamp εκδήλωνε ακραία τον σκεπτικισμό του στην αποθέωση του ματιού. Αυτό δεν σημαίνει πως η ομορφιά έπαψε να είναι κριτήριο τέχνης. Πλέον, ίση μεταξύ άλλων, όταν εμφανίζεται θα πρέπει να δικαιολογεί τον εαυτό της.

Θέλω να πω πως μπορούν και άλλα πράγματα να μας συγκινούν σε μια φωτογραφία (ή σε μια σειρά φωτογραφιών) εκτός από την ομορφιά. Βέβαια, η Φωτογραφία —τρόπον τινά ένα readymade η ίδια — κουβαλά την ομορφιά μαζί της όπως το δάχτυλο το νύχι. Είναι ίσως η συντριπτική αληθοφάνεια που ακόμα μας μαγεύει, η αινιγματική ησυχία της, δεν ξέρω, πάντως, με κάποιον τρόπο, όλες οι φωτογραφίες έχουν κάτι το σαγηνευτικό-δημαγωγικό. Οι φωτογραφίες επενδύουν στο φαντασιακό, δυσκολεύονται να μας ‘επιβάλλουν’ κάτι πέραν του αισθητού, π.χ. μια αξίωση λύτρωσης ή αυτογνωσίας, να μεταμορφώσουν δηλαδή ένα αίτημα αναγνώρισης σε αίτημα ανακάλυψης.

Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη με πυκνό αστικό ιστό, περιορισμένους ανοιχτούς, εκτεταμένους χώρους. Με την έννοια αυτή αυτοπροτείνεται ως φωτογραφικός σκηνικός χώρος για την αναζήτηση λεπτομερειών που αφηγούνται την ουσία της καθημερινότητας, συμπυκνώνουν τον παρελθόντα και τον παρόντα χρόνο;

Σε προσωπικό επίπεδο οι Λεπτομέρειες είναι μια πράξη συμφιλίωσης με την γενέθλια πόλη. Eικονογραφικά, σκοπός μου δεν ήταν η Θεσσαλονίκη per se αλλά κάθε ελληνική πόλη με πυκνό αστικό ιστό, ελάχιστους δημόσιους χώρους, χωροταξική αναρχία, κ.λπ. Εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου. Γι’ αυτό και λείπουν ο Λευκός Πύργος, η παραλία, τα κάστρα, όλα τα εμβληματικά σημεία της πόλης. Με αυτήν την έννοια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η Πάτρα, η Καβάλα,, το Ηράκλειο, κ.α.

Με ενδιέφερε να φωτογραφίσω τα πλέον μη φωτογενη στοιχεία αυτής της μπαρόκ καθημερινότητας που τα βλέπουμε (και τα ζούμε) σε κάθε ελληνική πόλη: εισόδους πολυκατοικιών, ακάλυπτους, φωταγωγούς, μπαλκόνια, πάρκινγκ, κ.λπ. Ήθελα να κρατήσω όλα αυτά που μας διαφεύγουν επειδή ακριβώς είναι τόσο φανερά, είναι δίπλα μας. Το παράδοξο με την καθημερινότητα, η ουσία της όπως λες, είναι πως ποτέ δεν την βλέπουμε για πρώτη φορά· την προσπερνάμε ξανά και ξανά ακριβώς επειδή είναι καθημερινή.

Έχεις ασχοληθεί με τους Τόπους Βίας στην Θεσσαλονίκη, μια φωτογραφική πραγματεία στη μνήμη του θανάτου που πλανάται πάνω από κάθε πόλη, αόρατη κι όμως επιδραστική, καθώς και με τις Λεπτομέρειες της πόλης, τη σημασιολόγηση των αθέατων αλλά πλειοψηφικών στοιχείων της πόλης. Υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος με τον  οποίο η Θεσσαλονίκη σε διεγείρει φωτογραφικά; Μπορούμε να περιμένουμε κάποια άλλη ανύποπτη θεώρησή της;

Ναι, παράλληλα με τους Τόπους και τις Λεπτομέρειες συμπληρώνω Τα τείχη και άλλα αξιοθέατα —έναν τουριστικό οδηγό με τα τείχη να εμφανίζοντα ως λάιτ μοτιφ στην ακολουθία αξιοθέατων, γνωστών και μη. Δεν έχω αποφασίσει εάν θα υπάρχουν και πληροφοριακά κείμενα αντικριστά στις εικόνες ή όχι. Θα φανεί…

Τα τείχη της φωτογραφίας συναντούν δηλαδή τα τείχη της πόλης. Και αυτή η δουλειά υιοθετεί την νηφάλια έγχρωμη γλώσσα που χρησιμοποιείς στις τελευταίες εργασίες, όπου το χρώμα μπορεί να είναι ταυτόχρονα δηλωτικό και υπαινικτικό, στεγνή κυριολεξία και παιγνιώδης μεταφορά, ενώ το φως αγγίζει τα πάντα χωρίς να κυριεύει τις αισθήσεις;

Δεν θα μπορούσα να το πω καλύτερα!