Το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ είναι μια τριμηνιαία πολιτιστική έκδοση για την Ιστορία, την Τέχνη, τα Γράμματα και τον Πολιτισμό της καθημερινότητας.
ΤΕΥΧΟΣ
77
Ημερομηνία έκδοσης:
Σεπτέμβριος 2021
Γλώσσα: Ελληνικά
Σελίδες: 120
Σχήμα/Διαστάσεις: 21×48
Τεύχος: 77
ISSN: 1108-5452
Τιμή: € 8.00
Εξώφυλλο: Στιγμιότυπο από την performance του Γιάννη Διδασκάλου,
με τίτλο It’s not my doma – but we can really hang out together,
που πραγματοποιήθηκε στο MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών τον Ιούλιο 2021.
Φωτογραφία: Στέφανος Τσακίρης
EDITORIAL
του Ευάγγελου Χεκίμογλου
Έναρξις τον Σεπτέμβριον
Πώς αναγνωρίζεις τη Θεσσαλονίκη, αγαπητέ αναγνώστη; Ως χώρο, με γεωμετρία, κίνηση και αισθητική; Ως χρόνο, ιστορία και μνήμη; Ως μεταβολή που γεννά αναπόληση; Ή ως παραγνώριση, σαν να συναντάς μετά από χρόνια στην Τσιμισκή κάποιο αγαπητό πρόσωπο, που δεν ανταποδίδει τον χαιρετισμό σου;
Κάποτε στην αστική Θεσσαλονίκη τα καλοκαίρια άρχιζαν εκείνη τη Δευτέρα του Ιουνίου που το χειμερινό «Ολύμπιον» της πλατείας Αριστοτέλους αναρτούσε την πινακίδα «Έναρξις τον Σεπτέμβριον». Μεσολαβούσε μια ολόκληρη εποχή (με Αρσακλί, Ωραιόκαστρο, Περαία ή και Αιδηψό) μέχρι να έρθει μια άλλη Δευτέρα, στα μέσα Σεπτεμβρίου, που το «Ολύμπιον» άρχιζε τις παραστάσεις του με ταινίες της Μέτρο Γκόλντουιν Μάγερ. Οι θερινοί έκλειναν και οι Θεσσαλονικείς βίωναν την όποια κανονικότητα είχε κατασκευάσει ο καθένας για τον εαυτό του.
Δεν ήταν εξασφαλισμένη ούτε εκείνη η κανονικότητα. Δεν έλειπαν οι απειλές, ακόμη και για τους φιλήσυχους και φιλοπρόοδους Θεσσαλονικείς. Κανένας Σεπτέμβριος δεν υπήρξε καθησυχαστικός. Πάντοτε ελλόχευε ο φόβος ότι, αντί για φθινόπωρο, άρχιζε μια άλλη εποχή, όχι από τις γνωστές τέσσερις, μια εποχή άγνωστη και αναπάντεχη, με μήνες που δεν υπήρχαν στο ημερολόγιο. Ωστόσο, οι ενήλικοι εκείνων των χρόνων ήταν όσοι είχαν επιβιώσει από τη φρικτή δεκαετία του 1940. Αυτό το απευκταίο μέτρο σύγκρισης τους εξασφάλιζε ισορροπία. Τι άλλο θα μπορούσε να τους βρει χειρότερο από τον πόλεμο, την κατοχή, την ασιτία, το κρύο, την αρρώστια, τον θάνατο, την απώλεια των συγγενών, την αδελφοκτόνο σύρραξη; Αυτό δεν τους έκανε μεμψίμοιρους, αλλά ενεργητικούς. Φυλλομετρώντας τις εφημερίδες του ’50 και του ’60 συναντάς μια απίστευτη ενεργητικότητα σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας.
Αντίθετα, οι σημερινοί Θεσσαλονικείς έχουμε εμπεδώσει την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος θα είναι πάντοτε ομαλός και ειρηνικός και ότι η ανθρωπότητα χρωστάει στον καθένα από εμάς περισσότερα από όσα μας παρέχει. Οι εφτά μοίρες που μας μοίραναν όταν γεννηθήκαμε, δεν μας έδωσαν μόνον ευχές, αλλά και μια λευκή επιταγή που -αλίμονο- μέχρι τώρα ουδείς δέχτηκε να την εξαργυρώσει.
Η προφανής ιδεολογική ανικανότητα μεγάλου τμήματος της κοινωνίας να αντιμετωπίσει τον λοιμό, δημιουργεί την αίσθηση ότι επέρχεται η απειλητική πέμπτη εποχή. Το κινηματογραφικό έργο που άρχισε δεν είναι της Μέτρο Γκόλντουιν Μάγερ. Περιέχει τη ζωή μας. Το όνομά μας αναγράφεται στις χαρτονένιες διαφημίσεις και στο σενάριο είμαστε πρωταγωνιστές, αλλά στο γύρισμα ίσως μετατραπούμε σε κομπάρσους. Η σύγκρουση του ορθολογισμού με τον παραλογισμό, που είναι η κύρια υπόθεση του έργου, χρειάζεται και την τελευταία ρανίδα του ταλέντου μας, αλλά και την προσωπική συμμετοχή μας. Αν ο πρωταγωνιστής περάσει ενενήντα λεπτά στον καναπέ, σχολιάζοντας το κοινό, η ταινία θα έχει μόνον μαύρα καρέ και κακό τέλος.
Το παρελθόν είναι μια διεύθυνση στην πλατεία Αριστοτέλους που δεν μπορείς πλέον να επισκεφτείς, αλλά το μέλλον έχει ήδη αρχίσει αυτόν τον Σεπτέμβριο. Οι εναπομείναντες θερινοί κλείνουν κι ο καθένας μας θα βιώσει ανελέητα όποια κανονικότητα έχει κατασκευάσει για τον εαυτό του.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Εκδότης
Σταύρος Ανδρεάδης
Γενική Διευθύντρια
Βίκη Παπαδημητρίου
Διευθυντής Σύνταξης
Κώστας Δ. Μπλιάτκας
Συντακτική Επιτροπή
Άρις Γεωργίου, Θούλη Μισιρλόγλου, Κώστας Δ. Μπλιάτκας, Λέων Α. Ναρ, Σάκης Σερέφας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Ελευθερία Στόικου, Στελλίνα Τρωιάνου, Ευάγγελος Χεκίμογλου
Συνεργάτες Τεύχους
Χιονία Βλάχου, Τάνια Βοσνιάδου, Άρις Γεωργίου, Θανάσης Γιώγλου, Γιάννης Διδασκάλου,Γιάννης Επαμεινώνδας, Χρίστος Ζαφείρης, Γιάννης Θεοδωρίδης, Μαίρη Καιρίδη, Άλκης Κακαλιάγκος, Νίκος Καλογήρου, Ελευθερία Καλπενίδου, Γιώργος Κορδομενίδης, Έλσα Κορνέτη, Λίζα Μαμακούκα, Θούλη Μισιρλόγλου, Σοφία Νικολαΐδου, Μανόλης Ξεξάκης, Λεωνίδας Παπαδόπουλος, Τάσος Παπαδόπουλος, Ηρακλής Παπαϊωάννου, Ευδοξία Ράδη Σάκης Σερέφας, Γιάννης Σιμητόπουλος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Κωνσταντίνος Σφήκας, Παναγιώτης Τριανταφυλλόπουλος, Μικέλε Τροïάνι, Στελλίνα Τρωιάνου, Στέφανος Τσακίρης, Ευάγγελος Χεκίμογλου, BLD, Maria Galván Cobo.
Έρευνα-Επιμέλεια Ύλης: Χριστίνα Χαλεπλίδου, Χιονία Βλάχου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
EDITORIAL
7 Έναρξις τον Σεπτέμβριον
Ευάγγελος Χεκίμογλου
ΟΣΑ ΔΕΝ ΛΕΕΙ Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
8 Η αιώνια πασαρέλα
Γιώργος Σκαμπαρδώνης
9 Τα χρόνια της «Αμικάλ»
Άλκης Κακαλιάγκος
10 Συνάντηση
Στελλίνα Τρωιάνου
11 Έπινε κρασί στο σεληνόφως
Σοφία Νικολαΐδου
12 Περαία, Οκτώβριος 1983
Ηρακλής Παπαϊωάννου
14 Παραλειπόμενα από το μπαλκόνι της “Καλαποθάκη”
Γιάννης Επαμεινώνδας
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – ΔΥΟ ΑΙΩΝΕΣ (1821-2021)
16 Η Αριστοτέλους του HÉBRARD
Νίκος Καλογήρου
24 Θεσσαλονίκη. Οι μεγάλες μεταμορφώσεις της πόλης, αλλά προς ποια κατεύθυνση σήμερα;
Χρίστος Ζαφείρης
ΜΗΝΜΕΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΗ ΠΟΛΗ
32 «Τέιον μετά χορού καθ’εκάστην»:
Στη Θεσσαλονίκη πριν από εκατό χρόνια-1921
Ευάγγελος Χεκίμογλου
ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
40 Στο Καραμπουρνάκι του 1965
Γιώργος Σκαμπαρδώνης
ΕΝΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ
44 Το μυστήριο του χρόνου
Ηρακλής Παπαϊωάννου
Φωτογραφίες: Ευδοξία Ράδη
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
50 Καλλιτεχνικά εργαστήρια:η συνθήκη του διαρκούς πειράματος της τέχνης
Θούλη Μισιρλόγλου
ΣΥΝΕΝΤΥΞΗ
56 Χριστίνα Παπαϊωάννου: Θραυσματική, πειραματική, σύγχρονη
Συνέντευξη στη Χιονία Βλάχου
ΝΕΑ ΕΚΦΡΑΣΗ
60 Γράφουν σήμερα οι νέοι; Χαρτογραφώντας τη σύγχρονη λογοτεχνία
Μαίρη Καιρίδη
ΙΣΤΟΡΙΑ
64 Ένας αιώνας οθωμανικής αστικής αρχιτεκτονικής
Κωνσταντίνος Σφήκας
ΜΟΥΣΙΚΗ
72 Μάγισσα Θεσσαλονίκη
Τα τραγούδια του περιθωρίου, του χασισιού και των τεκέδων
Χρίστος Ζαφείρης
82 «Να ’τανε το ’21»: Ένα αινιγματικό και παρεξηγημένο τραγούδι
Θανάσης Γιώγλου
ΜΥΘΟΙ
86 Ζει η Βασίλισσα Θεσσαλονίκη;
Η μορφή της “Γοργόνας” μεταξύ μύθου και πραγματικότητας
Τάσος Παπαδόπουλος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
92 Το νησί της Αφροδίτης
Τάνια Βοσνιάδου – Άρις Γεωργίου
ΦΩΤΟ / ΑΠΟΡΙΑ
100 «Κατακαμηλιού»
Μανόλης Ξεξάκης
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
102 Στη Ξηροκρήνη, μια μουριά είδε
Σάκης Σερέφας
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΝΕΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
104 Σόκορα και πριονίδια
Άρις Γεωργίου
Γιάννης Επαμεινώνδας
FRAGMENTA
Από το Εντευκτήριο
108 Nτίνος Χριστιανόπουλος. Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης επί γερμανικής κατοχής
Γιώργος Κορδομενίδης
ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΣΤΡΟΦΕΣ
114 Ο Δίας
Λίζα Μαμακούκα
106 Στην εποχή των καλών προθέσεων
Έλσα Κορνέτη