Το ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόΛΙΣ είναι μια τριμηνιαία πολιτιστική έκδοση για την Ιστορία, την Τέχνη, τα Γράμματα και τον Πολιτισμό της καθημερινότητας.
ΤΕΥΧΟΣ
72
Ημερομηνία έκδοσης:
Ιούνιος 2020
Γλώσσα: Ελληνικά
Σελίδες: 112
Σχήμα/Διαστάσεις: 21×48
Τεύχος: 72
ISSN: 1108-5452
Τιμή: € 8.00
Η φωτογραφία του εξωφύλλου είναι έργο του Σολομώντα Νικρίτιν από τη Συλλογή Κωστάκη του MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. («Άνθρωπος και Σύννεφο», περ. 1930. Λάδι σε καμβά 142.3 x 142.3).
EDITORIAL
του Ευάγγελου Χεκίμογλου
Πιο ‘δικοί μας’ δεν γίνεται
Το 1918 εκδόθηκε στο Λονδίνο το μυθιστόρημα Despised and Rejected (από το βιβλικό «καταπεφρονημένος καὶ ἀπερριμμένος ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων»). Η κυκλοφορία του βιβλίου, που θεωρείται σταθμός στην αγγλική λογοτεχνία, απαγορεύτηκε από τη βρετανική στρατιωτική λογοκρισία, διότι προσέγγιζε ευνοϊκά το θέμα των αντιρρησιών συνείδησης. Η συγγραφέας είχε χρησιμοποιήσει το ψευδώνυμο «A. T. Fitzroy». Ασφαλώς, οι νέοι που συχνάζουν τα βράδια στην οδό Συγγρού, στη γωνία με τη Βαλαωρίτου, δεν θα διανοούνται ότι το πατρικό της Fitzroy ήταν το παλαιό σπίτι που στεγάζει το μπαρ. Εκεί μεγάλωσαν ο πατέρας της, ο Ρόμπερτ Αλλατίνι, και ο εξάδελφός της, ο Έρικ, γνωστός συγγραφέας και πρωτοπόρος του γαλλικού κινηματογράφου.
Στο διπλανό οικοδομικό τετράγωνο με το σπίτι των Αλλατίνι, εκατό χρόνια πριν γεννηθεί ο Έρικ, κατοικούσε ένας έμπορος από τη Μασσαλία, ο Ταβερνιέ. Έζησε εκεί με την οικογένειά του όλη του τη ζωή, όπως και δεκάδες άλλοι γάλλοι έμποροι. Κι αν δεν γνωρίζει κανείς τον Ταβερνιέ, είναι μάλλον απίθανο να μην έχει ακούσει για τον εγγονό του, τον Λύσανδρο Καυταντζόγλου. Κι αν δεν έχει ακούσει για τον διάσημο αυτόν αρχιτέκτονα, σίγουρα θα ξέρει το Καυταντζόγλειο, του οποίου η οικοδόμηση χρηματοδοτήθηκε από τον άλλο εγγονό του Ταβερνιέ, τον
Λυσίμαχο, ανώτατο αξιωματούχο του γαλλικού διπλωματικού σώματος στα μέσα του 19ου αιώνα.
Τα περισσότερα από τα παλιά κτίρια της Θεσσαλονίκης που διασώθηκαν σχεδιάστηκαν από αρχιτέκτονες με «ξενικά» ονόματα (αλλά πιο «δικοί» μας δεν γίνεται), με πελάτες ομοίως «ξενικών» ονομάτων. Εκτός, όμως, από τους «διάσημους», υπήρξαν και οι άλλοι, που δεν άφησαν στίγματα στην ιστορία. Γάλλοι μοναχοί καταγεγραμμένοι μόνον στα μητρώα του μοναστικού τους τάγματος, ανώνυμοι προτεστάντες ιεροκήρυκες που έζησαν δεκαετίες ανάμεσα στους Θεσσαλονικείς, διπλωμάτες, Άγγλοι, Γάλλοι και Ιταλοί, από τους οποίους δεν μας έμεινε τίποτε εκτός από τις επιστολές τους, πνιγμένες στη σκόνη των αντίστοιχων κρατικών αρχείων. Όλοι τους είχαν αισθήματα για την πόλη, όπως κι εμείς. Έβλεπαν τον ίδιο ορίζοντα, την ίδια θάλασσα και τον ίδιο Χορτιάτη. Γόνοι τους – ένα είδος μοσχεύματα της Θεσσαλονίκης– ζούνε σε ολόκληρο τον κόσμο. Σαν τις παλαιές σταρ του Χόλυγουντ, οι μεγάλες ιστορικές πόλεις δεν επιτρέπουν αποκλειστικότητες. Είναι βέβαιο ότι ο αναγνώστης αγαπάει την πόλη του, αλλά την αγάπη αυτή πρέπει να τη μοιραστεί με πολλούς. Μοιραζόμαστε το ενδιαφέρον μας για τη Θεσσαλονίκη με τους συγχρόνους μας, αλλά και με εκείνους που έζησαν στο παρελθόν. Και ίσως, αν δεν κάνουμε και άλλα τραγικά λάθη, να το μοιραστούμε και με εκείνους που θα ζήσουν στο μέλλον.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Εκδότης
Σταύρος Ανδρεάδης
Γενική Διευθύντρια
Βίκη Παπαδημητρίου
Διευθυντής Σύνταξης
Κώστας Δ. Μπλιάτκας
Συντακτική Επιτροπή
Άρις Γεωργίου, Θούλη Μισιρλόγλου, Κώστας Δ. Μπλιάτκας, Λέων Α. Ναρ, Σάκης Σερέφας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Ελευθερία Στόικου, Στελλίνα Τρωιάνου,, Ευάγγελος Χεκίμογλου
Συνεργάτες Τεύχους
Γιάννης Βανίδης, Τάνια Βοσνιάδου, Άρις Γεωργίου, Αλεξάνδρα Γουλάκη – Βουτυρά, Κατερίνα Διακομή, Γιάννης Επαμεινώνδας, Χρίστος Ζαφείρης, Μαίρη Καιρίδη, Παναγιώτης Κίσκιλας, Γιώργος Κορδομενίδης, Θάλεια Μαντοπούλου – Παναγιωτοπούλου, Πέτρος Μεχτίδης, Θούλη Μισιρλόγλου, Κώστας Μπλιάτκας, Μανόλης Ξεξάκης, Μιχάλης Παπαδόπουλος, Ηρακλής Παπαϊωάννου, Ντίνος Παπασπύρου, Βασίλης Σακελλαρίδης,, Σάκης Σερέφας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Στέλιος Σκούλος, Θάλεια Στεφανίδου, Ελευθερία Στόϊκου, Σοφία Στυλιανού, Priyanka Sharma, Μικέλε Τροϊάνι, Στελλίνα Τρωιάνου, Ευάγγελος Χεκίμογλου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
EDITORIAL
5 Πιο «δικοί» μας δεν γίνεται
Ευάγγελος Χεκίμογλου
ΟΣΑ ΔΕΝ ΛΕΕΙ Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
6 Ο Ντίνος και η θάλασσα
Κώστας Δ. Μπλιάτκας
7 Στους αμμόλοφους της Σάνης
Αρις Γεωργίου
8 Λέξεις, άτεκνα άστρα της γλώσσας
Μανόλης Ξεξάκης
9 Ο ύπουλος χωματόδρομος
Ευάγγελος Χεκίμογλου
ΠΑΙΔΕΙΑ
10 Η φοιτητική ζωή τελείωνε, η δεκαετία του ’60 άρχιζε
Μιχάλης Παπαδόπουλος
18 Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 1966-75 – Οπως τα έζησα
Μανόλης Ξεξάκης
22 Το τέλος του πανεπιστημιακού campus; (ή μήπως αφορμή για μια νέα αρχή;)
Μαίρη Καιρίδη
ΘΕΜΑ
28 Ημερολόγιο ερημιάς
Εισαγωγή – επιμέλεια Κώστας Μπλιάτκας
29 Ο Αριστοτέλης στην πλατεία
Γιώργος Ικαμπαρδώνης
30 Εγκλεισμός
Τάνια Βοσνιάδου
32 Ένοχος στο τετράγωνο
Άρις Γεωργίου
34 Μια μαύρη τρύπα στην ανοιξιάτικη λιακάδα
Ηρακλής Παπαϊωάννου
ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΑΝΑΓΚΗΣ
36 Ασκήσεις εγκλεισμού
Στέλλιος Σκούλος
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
38 “Going digital”
Θούλη Μισιρλόγλου
42 Βασίλης Αλεξάνδρου – «Πολιτική τέχνη» και παράδοξα της εικαστικής εγκατάστασης
Θάλεια Στεφανίδου
ΑΝΕΠΑΦΑ
46 Δημιουργία, όπως αναπνοή για ζωή
Ελευθερία Στόικου
48 Ένας μαγικός τρόπος να λες ιστορίες
Κατερίνα Διακομή
50 Ο φόβος του άγνωστου και η πρόκληση του καινούργιου
Νίκος Ποδιάς
ΙΣΤΟΡΙΑ
52 «Αποφυγή παντός συνωστισμού»
Ευάγγελος Χεκίμογλου
58 Βλέποντας ένα κτίριο
Γιώργος Σκαμπαρδώνης
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
62 Σαν να το ξέρανε…
Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
66 Ο ναός του Αγίου Μηνά και η πόλη
Θάλεια Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου
ΜΟΥΣΙΚΗ
70 Μάγισσα Θεσσαλονίκη.
Μια ψυχαγωγική τοπογραφία της Θεσσαλονίκης στα τραγούδια
Χρίστος Ζαφείρης
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
76 Έλα κατέ
Ηρακλής Παπαϊωάννου
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΝΕΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
80 Ποιος είναι αυτός ο Λευκός Πύργος;
Αρις Γεωργίου – Γιάννης Επαμεινώνδας
ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
84 Οδός Κωνσταντινουπόλεως και πέριξ, 1960
Πέτρος Στ. Μεχτίδης
88 Οι επικοινωνιακές πρωτιές της Θεσσαλονίκης
Παναγιώτης Κίσκιλας
ΜΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
94 Αγοράζετε λαχεία των δημοτικών συσσιτίων…
Χρίστος Ζαφείρης
ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΣΤΡΟΦΕΣ
96 Τό ήδιστον
Στελλίνα Τρωϊάννου
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
100 Στην Ευαγγελίστρια, τα πλατάνια είδαν
Σάκης Σερέφας
FRAGMENTA
102 Κώστας Ταχτσής. Μέσ’ απ’τα σίδερα
Γιώργος Κορδομενίδης
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΞΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
106 Alive and breathing in Thessaloniki
Μετάφραση: Σάκης Σερέφας
Εικονογάφηση: Ντίνος Παπασπύρου
108 Ντάντη Σιδέρη-Speck
Γιώργος Κορδομενίδης
Φωτογραφία: Γιάννης Βανίδης