Ημερομηνία έκδοσης:
Οκτώβριος 2003

Γλώσσα: Ελληνικά
Σχήμα/Διαστάσεις: 21 x 28
Τεύχος: 11
ISSN: 1108-5452
Τιμή: € 6.00

EDITORIAL

Το καλοκαίρι η πόλη αδυνατίζει, σχεδόν εξαφανίζεται. Όποιος περπατήσει στους δρόμους της τις μέρες του Αυγούστου μένει με την ψευδαίσθηση ότι η Θεσσαλονίκη εισήλθε σε περίοδο βαθιάς πληθυσμιακής παρακμής και ότι όλοι όσοι κατέφυγαν εκτός των τειχών της ίσως δε θα επιστρέφουν. Έτσι πίστευαν και σε άλλες εποχές, όταν η πόλη γνώρισε πραγματικές περιόδους αποπλήθυνσης λόγω λιμών, λοιμών, καταστροφών και κατακτήσεων. Για μια σειρά, όμως, από λόγους, η Θεσσαλονίκη ανακτούσε πάντοτε τη βιοτική της δύναμη και συνέχιζε την πορεία της, μια πορεία που προσπαθούμε να περιγράφουμε στους τόμους αυτής της σειράς.

Στον ανά χείρας ενδέκατο τόμο εστιάζουμε σε δύο μεγάλες καταστροφές της πόλης. Τώρα που έχουμε το καλοκαίρι πίσω μας, μπορούμε να σημειώσουμε ότι και οι δύο αυτές καταστροφές συνέβησαν εν μέσω θέρους. Η παλαιότερη ήταν η πυρκαγιά του 1917, που έκλεισε φέτος την ογδοηκοστή πέμπτη επέτειό της. Καλούμε τον αναγνώστη να μελετήσει μια-μια τις καταπληκτικές αεροφωτογραφίες που δείχνουν σχεδόν ολόκληρη την πόλη την επαύριον της καταστροφής της. Οι δημιουργοί των φωτογραφιών μάς είναι άγνωστοι. Γνωρίζουμε μόνον ότι ήταν μέλη της γαλλικής Αεροναυτικής Υπηρεσίας. Οι αναμφιβόλως στρατιωτικοί σκοποί για τους οποίους πραγματοποιήθηκαν οι αποκαλυπτικές αυτές λήψεις σήμερα μας διαφεύγουν, αλλά το προϊόν τους παραμένει συγκλονιστικό.

Αντίθετα, γνωρίζουμε και μπορούμε να τιμήσουμε τις δημιουργούς του εξίσου αποκαλυπτικού φωτογραφικού έργου που αφορά μια άλλη, πιο πρόσφατη και οικεία καταστροφή. Πέρασαν ήδη είκοσι πέντε χρόνια από το μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης, αλλά θαρρείς ότι αυτές οι λήψεις έγιναν χτες, σε ένα τοπίο τόσο οικείο, αλλά και τόσο μακρινό. Από το τεράστιο φωτογραφικό αρχείο της Ινώς Ιωαννίδου και της Λενιώς Μπαρτζιώτη, ο Γιώργος Αναστασιάδης διάλεξε δεκάδες λήψεις των πρόχειρων συνοικισμών που δημιουργήθηκαν εκείνη την εποχή, συνοικισμών εφήμερων σε ζωή αλλά μακρόβιων σε μνήμη, που είχαν τη δική τους τάξη και λογική. Συνοδέυσε το υλικό αυτό με κείμενα του Τόλη Νικηφόρου που αποδίδουν την ψυχολογία και τις συμπεριφορές μετά το σεισμό, τότε που πραγματικά αναρωτιόμασταν αν η πόλη θα ανακτήσει τη ζωή της. Λόγω της ιδιαίτερης σημασίας των φωτογραφιών της Ινώς Ιωαννίδου και της Λενιώς Μπαρτζιώτη αλλά και της ανάγκης να αποδοθούν στη σωστή κλίμακα και στο πρέπον σχήμα, τις εκδίδουμε σε ξεχωριστό παράρτημα που συνοδεύει τον τόμο.

Κατά τα άλλα σας καλούμε σε μια ακόμη κρυφή επέτειο της πόλης, στην ανατίνα- ξη της Οθωμανικής Τράπεζας στα 1903, όπως περιγράφεται αυθεντικά σε αρχεία της εποχής. Σας καλούμε σε μια λογοτεχνική αναδρομή στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, σε μια αναζήτηση των χριστιανών κατοίκων της περιοχής του Αγίου Δημητρίου μετά την άλωση. Σας καλούμε να περιδιαβάσουμε τα πορτρέτα των ρουμάνων ηγεμόνων στο Άγιον Όρος, τις σημαντικές αρχαιολογικές εκθέσεις που έγιναν στη Θεσσαλονίκη και να ακούσουμε μαζί ένα ραδιόφωνο, ένα περίεργο ραδιόφωνο, που συνδέει τις μνήμες με το σήμερα και κάνει την ιστορία να γίνεται γλαφυρή. Γιατί εμείς πιστεύουμε ότι η ιστορία μπορεί να γίνει γλαφυρή, έτσι που να νοιώσουμε όλοι το μήνυμά της. Άλλωστε, η ιστορία όταν διδάσκει είναι ανιαρή, αλλά και όταν δεν διδάσκει, αλήθεια, τι νόημα έχει;

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Εκδότης
Ευάγγελος Χεκίμογλου

Εκδοτική Επιτροπή
Πολυξένη Αδάμ – Βελένη, Γιώργος Αναστασιάδης, Ευαγγελία Βαρελλα, Βασιλική Βαρμαζη, Ιωάννης Μουρελος, Ευτέρπη Μαρκη, Θάλεια Μαντοπούλου – Παναγιωτοπούλου, Χαράλαμπος Παπαστάθης

Συνεργάτες
Γιώργος Αναστασιάδης, Χρήστος Βάμβαλης, Νίκος Διονυσόπουλος, Ινώ Ιωαννίδου, Γιάννης Καρατζόγλου, Λενιώ Μπαρτζιώτη, Χαράλαμπος Παπαστάθης, Ελένη Τρακοσοπούλου-Σαλακίδου, Αναστάσιος Τσακνάκης, Ευάγγελος Χεκίμογλου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

11  Η Θεσσαλονίκη της Πυρκαγιάς – 18-19 Αυγούστου 1917
Χαράλαμπος Παπαστάθης-Ευάγγελος Χεκίμογλου

79  Τρόμος πάνω απ την πόλη:
Η Ανατίναξη της Οθωμανικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη το 1913
Η βομβιστική ενέργεια κατά της Οθωμανικής Τράπεζας μέσα από τα αρχεία της
Γεώργιος Καράτζογλου

99  Η Τύχη των κατοίκων της Συνοικίας του Αγίου Δημητρίου μετά το 1478
Απόπειρα χρονολόγησης του «Κανουναμέ των αρχών του 16^ου αιώνα» βάσει του περιεχομένου του
Ευάγγελος Χεκίμογλου

109  Η Θεσσαλονίκη του Ά Παγκοσμίου Πολέμου: Λογοτεχνικές αναφορές στο «φαντασμαγορικό συνονθύλευμα» της πόλης
Γεώργιος Αναστασιάδης