ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

« Ώρα 5 και 30. Ο ήλιος έχει ήδη ανέβει πάνω απ’ τον Χορτιάτη και χρυσώνει τον ουρανό. Ησυχία απόλυτη βασιλεύει στο καθαρό και φρεσκοασβεστωμένο προαύλιο της φυλακής. Κάτι ομιλίες έρχονται έξαφνα από κάποιο διάδρομο αριστερά στο βάθος:

-Πρέπει να μας αφήσετε να πάμε. Μην ξεχνάτε ότι είναι η τελευταία φορά αυτή…

-Ποιος έχει αντίρρηση… Να πάτε, μωρέ παιδιά…

»Οι δυο τραβούν στη βρύση. Πλένουν με το ένα χέρι τους ο κάθε ένας τους το πρόσωπό του. Το άλλο χέρι είναι άχρηστο, σκλαβωμένο απ’ τη βαριά ατσάλινη χειροπέδη. Πλένονται επιμελώς. Μούτρα, αυτιά, δόντια. Ο ένας μάλιστα πλένει και το κεφάλι του. Ψυχραιμία; Αναισθησία; Κεκτημένη συνήθεια; Γίνεται τόσο παράξενος ο άνθρωπος όταν καταλαβαίνει ότι σε λίγο θα φύγει απ’ τον κόσμο.

»Σε λίγο καταφθάνει ένα αυτοκίνητο της ΕΣΑ. Φέρει τον Βασιλικόν Επίτροπον και τον γιατρό. Βουβοί οι περίοικοι παρακολουθούν τις προετοιμασίες. Δύο κατάδικοι με ένα φτυάρι και έναν κασμά στον ώμο βγαίνουν απ’ τη μεγάλη εξώπορτα της φυλακής. Κάποιος ψιθυρίζει: “Οι νεκροθάφτες!”

»Έξαφνα, μια γυναικεία φωνή μας συγκλονίζει όλους: “Τα παιδιά μου λυπηθείτε, κύριε αξιωματικέ!” Η γυναίκα του ενός μελλοθάνατου   γονατισμένη στο χώμα είναι έτοιμη να αγκαλιάσει τα πόδια του αξιωματικού και να φιλήσει τα παπούτσια του. Κλαίει και χτυπιέται. Ο άντρας της περνάει κοντά της. Κι όμως, δεν μπορεί να τον αγκαλιάσει, να τον φιλήσει για τελευταία φορά.

»Ο Βασιλικός Επίτροπος διαβάζει την απόφαση. Η σιγή είναι απόλυτη, νεκρική. Ακόμη κι ο κασμάς των νεκροθαφτών έχει σταματήσει το μακάβριο χτύπημά του. Η ώρα είναι 6η πρωινή. Η ζωή αρχίζει κάτω στην πόλη. Θολός και συγκεχυμένος ακούεται έως εκεί επάνω ο βόμβος της. Τα τραμ κινούνται σαν μυθικά φίδια στις δύο αρτηρίες της. Ένα πανάκι αρμενίζει στο βάθος της θάλασσας χαρωπά, φουσκωμένο απ’ το πρωινό αεράκι. Ο ήλιος ταξιδεύει στο στερέωμα στο πύρινο άρμα του για να χαρίσει τη ζωή στον κόσμο. Ο επικεφαλής αξιωματικός δίνει το παράγγελμα “παρά πόδα” κι ευθύς κατόπιν “πυρ κατά βούλησιν γονυπετώς”. Οι στρατιώται γονατίζουν, γεμίζουν και σκοπεύουν.

»Μια ομοβροντία δονεί την ατμόσφαιρα και δυο κορμιά ξαπλώνονται καταγής ανάσκελα. Ένας σπασμός του ενός δείχνει πως ακόμη ζει. Μια χαριστική βολή εις το κεφάλι, ένας σπασμός ακόμη, και ο νέος είναι πια νεκρός.

»Λίγο πιο πέρα ο δυστυχισμένος πατέρας κλαίει τον μοναχογιό του. Και με τα κλάματά του και τους οδυρμούς του ανακατεύονται οι ολοφυρμοί της γυναίκας του άλλου, που δέρνεται και ξεριζώνει τα μαλλιά της πίσω από ένα χαμόσπιτο».

Τα ρεπορτάζ των εφημερίδων στις δεκαετίες του ’40 και του ’50 δημοσιεύουν παρόμοιες ανταποκρίσεις κατά ριπάς. Το κολασμένο Γεντί Κουλέ υποδέχεται κι αποχαιρετά δεκάδες μελλοθάνατους.

Ο έγκλειστος ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης στο ποίημα «Το πρωί» καταθέτει το δικό του, ποιητικό, ρεπορτάζ:

Το πρωί

στις 5

ο ξηρός

μεταλλικός ήχος.

Ύστερα τα φορτωμένα καμιόνια

που θρυμματίζουνε τις πόρτες του ύπνου

και το τελευταίο αντίο της παραμονής

και οι τελευταίοι βηματισμοί στις υγρές πλάκες

και το τελευταίο σου γράμμα

στο παιδικό τετράδιο της αριθμητικής

σαν του μικρού παραμυθιού το δίχτυ

που τεμαχίζει με κάθετες μαύρες γραμμές

του πρωινού χαρούμενου ήλιου την παρέλαση.

Όταν μπαίναν οι μελλοθάνατοι, δεν το πρόσεχαν. Δεν είχαν λόγο. Όταν βγαίναν, για τελευταία τους φορά, δεν το πρόσεχαν. Δεν ήταν της στιγμής. Ούτε τα φανταράκια του εκτελεστικού αποσπάσματος το πρόσεχαν. Ούτε οι μαθητές σήμερα το προσέχουν, καθώς επισκέπτονται το μνημείο στο πλαίσιο κάποιου εκπαιδευτικού προγράμματος. Το πολύ-πολύ να αποτυπωθεί ως φόντο σε κάποια σέλφι τους. Όμως αυτό είναι ακόμα εκεί. Κλαδεμένο και υψηλόκορμο. Το πεύκο αριστερά της εισόδου. Και βλέπει ακόμα μελλοθάνατους.