ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ ΤΗΣ ΒΑΣ. ΟΛΓΑΣ

Σχολή Τυφλών: Ένα αρχοντικό στην υπηρεσία της κοινωνίας

Πολλές περιοχές της Θεσσαλονίκης έχουν λάβει την ονομασία τους είτε από την ύπαρξη κάποιου ονομαστού μνημείου, εκκλησίας είτε κάποιου εκπαιδευτικού ιδρύματος, μια από αυτές είναι η περιοχή Σχολή Τυφλών στην ανατολική Θεσσαλονίκη, και είναι γνωστή από το ομώνυμο ίδρυμα που βρίσκεται εκεί, και στεγάζεται σε ένα από τα τελευταία εναπομείναντα κτίρια της παλιάς Θεσσαλονίκης.

Το αρχοντικό που στεγάζεται η σημερινή Σχολή Τυφλών, φέρεται να ανεγέρθηκε το 1879 στη συνοικία Hamidye(ή αλλιώς των Πύργων) για λογαριασμό του Χαφήζ Μπέη, και βρισκόταν πάνω στην οδό Μύλου Αλλατίνη, περίπου εκεί που διέρχεται η σημερινή οδός Βασιλίσσης Όλγας[1]. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή το αρχοντικό χτίστηκε σε σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα της εποχής Ξενοφώντα Παιονίδη και ανεγέρθηκε στη θέση που προϋπήρχε μικρότερη οικία το 1907, για λογαριασμό του Χασάν Πριστίνα[2].

Μετά την ανέγερση του, το κτίριο θα περάσει από μια περίοδο αγοραπωλησιών, αλλά και αλλαγών από την αρχική του χρήση ως αρχοντικής κατοικίας που ήταν αρχικά προορισμένο. Χαρακτηριστικά ο ένας από τους τρείς κατόχους του αρχοντικού Χασαν-Ταχσιν θα υποθηκεύσει το μερίδιο του λόγω χρεών το 1910 στην Τράπεζα της Ανατολής, και μετέπειτα το αρχοντικό θα περιέλθει στην ιδιοκτησία της τράπεζας. Ώσπου το 1938 θα έρθει ο ελληνικής υπηκοότητας Ομέρ Βέης Πρίστινα για να αποκτήσει το μερίδιο της ιδιοκτησίας του -με εξαίρεση το μερίδιο που κατείχε η τράπεζα-, όμως αργότερα θα αναχωρήσει για τα Τίρανα όπου και θα πεθάνει εκεί το 1940[3].

Παρόλο την αρχική του χρήση ως αρχοντικής κατοικίας, στην πορεία του χρόνου το κτίριο στέγασε αρχικά την Εμπορική Σχολή Αθαν.Κωνσταντινίδη κατά την περίοδο 1910-1935, ενώ μετέπειτα στέγασε το βρεφοκομείο Άγιος Στυλιανός για το διάστημα 1936-1941. Κατά τα χρόνια της κατοχής το κτίριο επιτάχθηκε από τους Γερμανικές δυνάμεις που το χρησιμοποίησαν έως το 1944 οπότε και αποχώρησαν από την πόλη. Μετά ακολούθησε ένα διάστημα εγκατάλειψης του κτιρίου την περίοδο 1944-1948, κατά την οποία αφαιρέθηκαν πολλά κινητά μέρη όπως παράθυρα,πόρτες,κεραμίδια κλπ, ενώ το 1947 υπέστη ανεπανόρθωτες ζημιές από πυρκαγιά που κατέστρεψε σχεδόν ολοσχερώς το εσωτερικό του[4]. Κατόπιν, το 1948 το 1/3 που κατείχε η Τράπεζα της Ανατολής περιήλθε στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, ενώ τα υπόλοιπα 2/3 που βρισκόντουσαν στη διαχείριση του Ελληνικού Δημοσίου από το 1946, παραχωρήθηκαν ως δωρεά στη Σχολή Τυφλών το 1961, και το κτίριο το 1980 ανακηρύχθηκε ως διατηρητέο μνημείο.[5]

Η λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου βρήκε την Ελλάδα, με ανεπανόρθωτα τραύματα από τις εκτεταμένες καταστροφές και τις ανθρώπινες απώλειες, αλλά και από τον συνεχιζόμενο τότε κατά την εποχή εμφύλιο πόλεμο. Χαρακτηριστικό όλων ήταν η έλλειψη υποδομών μέριμνας και εκπαίδευσης, και ειδικότερα όσον αφορούσε τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες για τις οποίες υπήρχε παντελής έλλειψη. Μάλιστα για τη φροντίδα των τυφλών δεν υπήρχε κάποιο ίδρυμα στην Βόρειο Ελλάδα, ενώ σε όλη την ελληνική επικράτεια υπήρχε μόνο ο Οίκος Τυφλών που ιδρύθηκε στην Καλλιθέα το 1906, και δε μπορούσε να ανταποκριθεί για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες που υπήρχαν[6].

Έτσι το 1948, το εγκαταλειμμένο εως τότε αρχοντικό της Βασιλίσσης Όλγας θα στεγάσει τις ανάγκες για τη φροντίδα και την εκπαίδευση ατόμων που είχαν εξ αναπηρίας προβλήματα όρασης, Αξίζει να σημειωθεί πως το Ίδρυμα Προστασίας Τυφλών Βορείου Ελλάδος «Ο Ήλιος»-Σχολή Τυφλών ιδρύθηκε το 1947 από την πρωτοβουλία της «Οργάνωσης Προστασίας Τυφλών», για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες ατόμων που εκτός των προβλημάτων αναπηρίας, αντιμετώπιζαν όχι μόνο προβλήματα επιβίωσης, αλλά είχαν απολέσει τους γονείς τους. Στις 28/5/1950 θα τελεστούν τα επίσημα εγκαίνια της Σχολής Τυφλών, και το μέχρι πριν λίγα χρόνια εγκαταλειμμένο αρχοντικό θα λειτουργήσει ανακαινισμένο αλλά και εξοπλισμένο με πολύτιμο υλικό, χάριν στη συνεισφορά ξένων οργανισμών βοήθειας, αλλά και από δωρεές Θεσσαλονικέων. Το 1973 βάσει του νόμου 111, τα φιλανθρωπικά σωματεία, σύλλογοι, κλπ υποχρεώθηκαν από το νόμο να ιδρύσουν ιδρύματα, ενώ στις 2 Μαρτίου 2011 βάσει υπουργικής απόφασης η Σχολή Τυφλών συγχωνεύθηκε με το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών(Κ.Ε.Α.Τ.) του οποίου έκτοτε αποτελεί παράρτημα στη Θεσσαλονίκη[7]

Όσον αφορά το κτίριο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πως συγκαταλέγεται ανάμεσα στα τελευταία δείγματα της εκλεκτιστικής αρχιτεκτονικής στη Θεσσαλονίκη, ενώ παράλληλα σ’αυτό διαφαίνονται και δείγματα της ώριμης αναγέννησης, με ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά του, τα αναγεννησιακά αετώματα που εμπλουτίζουν το κτίριο. Αρχικά ήταν διώροφο κτίσμα με ημιυπόγειο, ενώ στα τέλη της δεκαετίας 50 προστέθηκε σοφίτα, για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες του ιδρύματος της Σχολής Τυφλών. Χαρακτηριστικά πάνω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου που οδηγεί η εντυπωσιακή μαρμάρινη σκάλα για χρόνια υπήρχε μια ταμπέλα που ανέγραφε «Νίκη είς το Σκότος»[8]

Έτσι ένα αρχοντικό που χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα κατάφερε να επιβιώσει και να παραμείνει αλώβητο στο πέρασμα του χρόνου οχι μόνο από καταστροφές, αλλά και από την αντιπαροχή, και φιλοξενεί από το 1948 έως σήμερα τη Σχολή Τυφλών ή πλέον παράρτημα ΚΕΑΤ-Θεσσαλονίκης. Μια σχολή με αδιάλειπτη παρουσία και συνεισφορά στα άτομα με αναπηρίες στην όραση, που παρόλες τις αντιξοότητες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει συνεχίζει να προσφέρει πολύτιμο έργο στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης.

Πηγές:

-Χαριτίδου-Μαυρουδή Εύη(1985-1986) Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Υπουργείο Πολιτισμού/Υπουργείο Βορείου Ελλάδος/Θεσσαλονίκη 2300, Θεσσαλονίκη

-Κέντρο Εκπαιδεύσεως & Αποκαταστάσεως Τυφλών (Κ.Ε.Α.Τ.)

-Η Σχολή Τυφλών-School for the Blind,1958, Ίδρυμα Προστασίας Τυφλών Βορείου Ελλάδος “Ο Ήλιος”

-Κολωνάς Σ. Βασίλης, (1991), “Η εκτός των τειχών επέκταση της Θεσσαλονίκης. Εικονογραφία της συνοικίας Χαμιδιέ (1885-1912)”, Διατριβή Ειδίκευσης, ΑΠΘ

[1] Χαριτίδου-Μαυρουδή Εύη(1985-1986) Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Υπουργείο Πολιτισμού/Υπουργείο Βορείου Ελλάδος/Θεσσαλονίκη 2300, Θεσσαλονίκη σ.214

[2] Κολωνάς Σ. Βασίλης, (1991), “Η εκτός των τειχών επέκταση της Θεσσαλονίκης. Εικονογραφία της συνοικίας Χαμιδιέ (1885-1912)”, Διατριβή Ειδίκευσης, ΑΠΘ, σ.143

[3] Χαριτίδου-Μαυρουδή Εύη(1985-1986) Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Υπουργείο Πολιτισμού/Υπουργείο Βορείου Ελλάδος/Θεσσαλονίκη 2300, Θεσσαλονίκη σ.214

[4] Χαριτίδου-Μαυρουδή Εύη(1985-1986) Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Υπουργείο Πολιτισμού/Υπουργείο Βορείου Ελλάδος/Θεσσαλονίκη 2300, Θεσσαλονίκη σ.214

[5] Χαριτίδου-Μαυρουδή Εύη(1985-1986) Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Υπουργείο Πολιτισμού/Υπουργείο Βορείου Ελλάδος/Θεσσαλονίκη 2300, Θεσσαλονίκη σ.214

[6] Η Σχολή Τυφλών-School for the Blind,1958, Ίδρυμα Προστασίας Τυφλών Βορείου Ελλάδος “Ο Ήλιος” σ.13

[7] Κέντρο Εκπαιδεύσεως & Αποκαταστάσεως Τυφλών (Κ.Ε.Α.Τ.)

[8] Χαριτίδου-Μαυρουδή Εύη(1985-1986) Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Υπουργείο Πολιτισμού/Υπουργείο Βορείου Ελλάδος/Θεσσαλονίκη 2300, Θεσσαλονίκη, σ.214