ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Οι επικοινωνιακές πρωτιές της Θεσσαλονίκης.
Του Παναγιώτη Κίσκιλα
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚέΩΝ ΠόλΙΣ 72
Το 1995, στα 100 Χρόνια Ραδιοφώνου (1895-1995) προς τιμήν του Γουλιέλμο Μαρκόνι, η Θεσσαλονίκη έχει την πρώτη ιδρυτική πράξη Μουσείου Ραδιοφωνίας στην Ελλάδα, της Μακεδονικής Φωνοθήκης-Φωνομουσείου, με ιδρυτικό πρόεδρο τον Παναγιώτη Κίσκιλα.

Η Θεσσαλονίκη έχει να επιδείξει αρκετές από τις επικοινωνιακές πρωτιές της Ελλάδας στα νεώτερα χρόνια. Πολλές είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό, αλλά είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.
Στη Θεσσαλονίκη άρχισε να λειτουργεί ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός Ελλάδος και Βαλκανίων από τον Χρίστο Τσιγγιρίδη, πρόσφυγα από τη Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας και κατοπινό μηχανολόγο-ηλεκτρολόγο του Πολυτεχνείου της Στουτγάρδης.

O Χρίστος Τσιγγιρίδης ιδρύει τον Σταθμό στην Γ΄ΔΕΘ το 1928, μετά την πρώτη δοκιμαστική εκπομπή στις 25 Μαρτίου 1927 από τον Λευκό Πύργο με την κεραία του Ναυτικού, που ήταν ο ιστός της σημαίας, δηλαδή το κατάρτι του τουρκικού θωρηκτού Φετίχ-Μπουλέν που βυθίστηκε στον Θερμαϊκό από το τορπιλοβόλο 11 του Νικόλαου Βότση-τρόπαιο της Απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης το 1912.
Από εδώ ξεκίνησαν οι μικροφωνικές εγκαταστάσεις

Ως αντιπρόσωπος των μεγαφώνων Siemens & Halske Βερολίνου στη Θεσσαλονίκη, ο Χρίστος Τσιγγιρίδης κάνει, εκτός από τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό, και την πρώτη μικροφωνική εγκατάσταση στην Ελλάδα, στην Παλιά Βουλή, από το 1928. Προς τιμήν αυτής της πρωτιάς το Μουσείο διαθέτει τη μουσειακή Τηλεπικοινωνιακή Συλλογή της Βουλής. Mικρόφωνα, ενισχυτές, μεγάφωνα, τηλέφωνα, τηλέτυπα, καταγραφικά.
Η Φωνή της Αμερικής
Το 1948, με το Σχέδιο Μάρσαλ και το Δόγμα Τρούμαν, γίνεται στη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα στην Περαία η πρώτη εγκατάσταση της Φωνής της Αμερικής στην Ελλάδα, ενόψει του επερχόμενου «ψυχρού πολέμου» των δύο υπερδυνάμεων, με πομπό μεσαίων Western Electric 50KW δίδυμης κεραίας δύο ραδιοπύργων τύπου Άϊφελ 100 μ. και 4 πομπούς βραχέων Collins 35KW ρομβοειδών κατευθυνόμενων κεραιών.

Μετά τη μεταφορά της Φωνής της Αμερικής στην Καβάλα, η εγκατάσταση περιέρχεται στο ΕΙΡ-ΕΡΤ με νέο πομπό μεσαίων Siemens 200KW εμβέλειας του ευρωπαϊκού χώρου. Τελευταία, με την κατάργηση μεσαίων-βραχέων της Θεσσαλονίκης από την ΕΡΤ Αθηνών, το Ραδιοπάρκο Περαίας 100 στρεμμάτων κατέληξε δυστυχώς στην ανακύκλωση.
Ραδιόφωνο στην εκκλησία
Το 1958 φέρνει τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό σε Εκκλησία, το Ράδιο Νέστωρ, στο κάτω βόρειο υπερώο του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης. Ο ραδιοσταθμός ξεκινάει με πομπό διαβιβάσεων BC-610 300W, συνεχίζει με πομπό 1,5KW ιδιοκατασκευής με τεχνική βοήθεια της Φωνής της Αμερικής-Περαίας στην προπολεμική ραδιοσυχνότητα Τσιγγιρίδη μεσαίων 225 μ. Κλείνει με τη δικτατορία το 1968.

Η πρώτη τηλεοπτική εκπομπή
Το 1960 γίνεται η πρώτη δοκιμή τηλεοπτικής εκπομπής στην Ελλάδα από το περίπτερο της ΔΕΗ στην 25 Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, με δάνειο εξοπλισμό της εταιρείας Philips και με πρωτοβουλία του Διευθυντή Δημοσίων Σχέσεων της ΔΕΗ Μάνου Ιατρίδη.
Το 1964 εκπέμπει το πρώτο ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι Ελλάδος, η Τηλεόραση Θεσσαλονίκης, στο δώμα του περιπτέρου 5 της 29ης ΔΕΘ, με άδεια του Γεωργίου Παπανδρέου κατόπιν ενεργειών της εφημερίδας Μακεδονία του Γιάννη Βελλίδη, και με τη συμμετοχή των επιχειρηματιών Στέλιου Πανέτσου και Νόνου Βοσνάκου, των δημοσιογράφων Φαίδωνα Γιαγκιόζη και Γιάννη Ιωαννίδη, των κινηματογραφιστών Νίκου Μπιλιλή και Γιάννη Ηλιάδη, του ιταλού παραγωγού Εντο Νταλάρα, και των τεχνικών του κινηματογράφου Αλέκου Λεμπέση και Μικέ Δαμαλά. Ο σταθμός αυτός, καλύπτοντας τη Μακεδονία με αναμεταδότες στο Βέρμιο και τον Χορτιάτη, ήταν φυτώριο θεσσαλονικιών τηλεοπτικών ταλέντων, αλλά κλείνει με διαταγή του δικτάτορα Παπαδόπουλου το 1972.
Η πρώτη έκθεση αρχείου των αδελφών Μανάκια

Το 1995 είναι η χρονιά της πρώτης έκθεσης στην Ελλάδα του Φωτογραφικού Αρχείου των Αδελφών Μανάκια, πρωτοπόρων της φωτογραφίας και του κινηματογράφου στα Βαλκάνια. Η έκθεση γίνεται στο φουαγιέ του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 100 Χρόνια Κινηματογράφου 1895-1995 προς τιμήν των Αδελφών Λουμιέρ από τη Μακεδονική Ταινιοθήκη – Μουσείο Έβδομης Τέχνης.
Οι Αδελφοί Γιαννάκης και Μίλτος Μανάκιας κατάγονταν από την Αβδέλλα της Πίνδου. Είχαν φωτογραφείο στα Γιάννενα. Ο Μίλτος εγκαταστάθηκε στο Μοναστήρι και ο Γιαννάκης έμεινε στη Θεσσαλονίκη, αφού τους χώρισε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Γιαννάκης πεθαίνει το 1954 στη Θεσσαλονίκη και ο Μίλτος το 1964 στο Μοναστήρι. Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος ξεκινάει το Βλέμμα του Οδυσσέα με την πρώτη ταινία στα Βαλκάνια Υφάντρες των Αδελφών Μανάκια (1905) και κινηματογραφεί τον «θάνατο» του Γιαννάκη στην παραλία της Θεσσαλονίκης.
Η ιδρυτική πράξη του Μουσείου Ραδιοφωνίας
Το 1995, στα 100 Χρόνια Ραδιοφώνου (1895-1995), προς τιμήν του Γουλιέλμο Μαρκόνι, στη Θεσσαλονίκη υπογράφεται η πρώτη ιδρυτική πράξη Μουσείου Ραδιοφωνίας στην Ελλάδα, της Μακεδονικής Φωνοθήκης-Φωνομουσείου, με ιδρυτικό πρόεδρο τον υπογράφοντα.
Το πρώτο μουσείο ραδιοφωνίας
Το 2000, το πρώτο Μουσείο Ραδιοφωνίας στην Ελλάδα βρίσκει στέγη σε περίπτερο της ΔΕΘ, πλάιστην αψίδα της νότιας πύλης της ΧΑΝΘ.
Το Μουσείο Ραδιοφωνίας «Χρίστος Τσιγγιρίδης», προς τιμήν του πρωτοπόρου των ραδιοκυμάτων στα Βαλκάνια, διαθέτει πολλά εκθέματα από όλες αυτές τις επικοινωνιακές πρωτιές της Θεσσαλονίκης, φωτογραφίες, ντοκουμέντα και τεχνικό υλικό, τα οποία δεν μπορούν να εκτεθούν σε όλο το πλήθος τους, διότι και τα 100 τ.μ. του Μουσείου είναι ασφυκτικά κατειλημμένα. Αναζητείται άμεσα η επέκταση του Μουσείου κατά 100 τ.μ. με την προσθήκη ενός ορόφου, όπως προβλέπεται στο ελληνικό σύστημα κινητού μουσείου ΚΙΒΟ, όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα το Μουσείο.
Καθρέφτης της ιστορίας
Η Ραδιοφωνία έχει ταχύτατη εξέλιξη σήμερα, αφού από αναλογική έγινε πλέον ψηφιακή και αγγίζει τα όρια του διαστήματος με τις δορυφορικές αναμεταδόσεις. Γνωστός κοσμοναύτης ομογενής από τη Ρωσία συνομιλεί από το διαστημόπλοιο με τη μητέρα του στη Θεσσαλονίκη, σαν να μιλάει από το διπλανό δωμάτιο του σπιτιού του.
Ένα Μουσείο Ραδιοφωνίας είναι ένας καθρέφτης της ιστορίας. Άλλωστε, η πολυτιμότερη περιουσία του ελληνισμού ίσως είναι η ιστορία του. Αν τηρήσουμε τις αναλογίες, ο Νεώτερος Ελληνισμός μάλλον έχει ξεπεράσει την αρχαιότητα, επιφυλάσσοντας σε πολλούς τομείς πρωτοποριακές εκπλήξεις. Άλλαξε ενδεχομένως τη ροή των γεγονότων στην έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στα μέσα μαζικής επικοινωνίας διαθέτει τον δικό του «Μαρκόνι των Βαλκανίων», τον Χρίστο Τσιγγιρίδη, και τους δικούς του «Λουμιέρ των Βαλκανίων», τους αδελφούς Μανάκια.
Ένα Μουσείο Ραδιοφωνίας παγώνει την εικόνα της ιστορίας σταματώντας τον χρόνο. Είναι η δύναμη της ανθρώπινης μνήμης να μην ξεχάσει. Είναι η αντίσταση ενάντια στη λήθη. Όπως λέει και ο Μίλαν Κούντερα, για να χαθεί ένας λαός αρκεί να χάσει τη μνήμη του.

Για τον σκοπό αυτό, συλλέξαμε τα ραδιόφωνα, τους φωνογράφους, τα γραμμόφωνα, τα μαγνητόφωνα, τους ραδιοπομπούς, τα μικρόφωνα, τους ενισχυτές, τα μεγάφωνα, τα ακουστικά, τους ασυρμάτους, τις λυχνίες, τις κεραίες, τα χειριστήρια, τα τηλέφωνα, τα σήματα, τις φωτογραφίες, τα ραντάρ, τα σόναρ, τους τηλεγράφους, τους ηλιογράφους, τα μαγνητοσκόπια, τις κάμερες, τις τηλεοράσεις, τις κονσόλες, τους κινηματογράφους, τις μουβιόλες, τα περφορέ, τις τρυκέζες, τα εμφανιστήρια, τα τηλέτυπα, τα τηλεκέντρα, τα μούβιτον, τους προβολείς, τα μόνιτορ, τους παλμογράφους, τα ραδιογωνιόμετρα, τα λυχνιόμετρα, τα φερέσυχνα, που κάθε ένα από αυτά έχει τη δική του ιστορία. Με την ιστορική έρευνα, τα τοποθετήσαμε όλα αυτά το ένα δίπλα στο άλλο, να υποδηλώνουν όλα μαζί με τη φωνή, τη σιωπή ή την εικόνα τους την ύπαρξή τους. Πρέπει, όπως λέει και ο Αντρέ Μαλρό, να παραδώσουμε το σήμερα σωστό και ακέραιο στο αύριο, γενιά που έρχεται, γενιά που φεύγει.Το μουσείο αυτό συμπληρώνει τον ρόλο ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και πολιτισμού της ραδιοφωνίας και θα δημιουργήσει ένα «τοπίο ιστορίας» όχι μόνο για τους ειδικούς, αλλά και για όλους όσοι θέλουν να διασώσουν την εντύπωση για το τηλεπικοινωνιακό ηχόχρωμα αυτού του τόπου.