FRAGMENTA #80

Κώστας Λαχάς

Συνομιλία μ’ έναν φίλο που δεν είναι
μήτε ζωγράφος μήτε τεχνοκρίτης

του Γιώργου Κορδομενίδη
του περιοδικού Εντευκτήριο

― Πολλοί μιλάνε για τη Θεσσαλονίκη, λίγοι όμως ξέρουν το τοπίο της. Kυρίως αυτό που κατεβαίνει από το κιλκίς με τον Γαλλικό, τον αξιό και δίπλα τον λουδία. Kάθε ποτάμι κυλάει με τον τρόπο του, ορίζοντας με τις προσχώσεις του το στόμιο της εκβολής του και τα μικρά βουνά της κοίτης του.

― H απόσταση από το τοπίο αυτό ώς το σώμα των ανθρώπων που το κατοίκησαν και το κατοικούν είναι μικρή αλλά γεμάτη ποταμίσια χάσματα. Για να περάσει κανείς χρειάζεται προπάντων μία χειροποίητη σχεδία, που να μπορεί να ζωγραφίζει πάνω στο νερό βλέποντας γύρω της.

― Τοπία-σώματα λοιπόν ή σώματα-τοπία. Aυτός θα ήταν ο σκοπός του ταξιδιού. Προς το παρόν, η αναζήτηση, συχνότερα στην επιφάνεια του κάμπου και του ποταμού, κάποτε και βαθύτερα.

― Ένα τέτοιο σωματικό τοπίο έχει τη δική του παλαιοντολογία, που περνά κάτω από τον αρχαίο κόσμο, για να σμίξει με τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. αυτή η παλαιοντολογία, που μοιάζει να αντιστέκεται στη γλώσσα, υποχωρεί ίσως ευκολότερα κι ανοίγεται στο έργο της ζωγραφικής, φτάνει ο εργάτης της να μη θελήσει να φυλακίσει το σχήμα των πραγμάτων και των σωμάτων, έτσι που κάθονται ή κινούνται πάνω στον κάμπο και στο νερό των ποταμών.

― Όπως κι αν έχει το πράγμα, τούτο το σωματικό τοπίο, που δέχτηκε συχνά τη διακόσμηση, γυρεύει τώρα τη δική του πια μνημειακή τιμή. Kάτι που να θυμίζει την ευγένεια της στέρησής του, να δείχνει το πρόσωπο κατά μέτωπο ή ακίνητο, ή από πίσω και μοναχικό, και το σώμα ήρεμο και πλαγιασμένο, σαν να μην πρόκειται ποτέ πια να πεθάνει.

― H βιογραφία έστω κάποιου που ζωγραφίζει και προσπαθεί ν’ ανακαλύψει τη γεωγραφία του, κοιτάζοντας λοξά την ιστορία αυτού του τόπου, ψάχνοντας για τα χνάρια της ―αυτά που ξέρουμε όλοι, γιατί είναι κοντινά, και για τα άλλα που χάθηκαν και μόνο μέσα στο όνειρό μας μπορούμε να τα φανταστούμε― εντέλει αποκαλύπτει το είδωλό του.

Nοέμβριος 1982

[δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εντευκτήριο, τχ. 12, οκτώβριος 1990.

Ο Κώστας Λαχάς (1936-8.12.2014) γεννήθηκε στο Κάτω Θεοδωράκι του νομού Κιλκίς από γονείς πρόσφυγες από τον Πόντο. Από το 1960 ώς τον θάνατό του έζησε στη Θεσσαλονίκη. Εργάστηκε διαδοχικά στη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη», στη γραμματεία του Κ.Θ.Β.Ε., στη γραμματεία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου, επίσης ως ιατρικός επισκέπτης φαρμακευτικής εταιρείας και ως καλλιτεχνικός συντάκτης στις εφημερίδες Μακεδονική Ώρα και Θεσσαλονίκη. Γνωστός και ως ζωγράφος παρουσίασε έργα του από το 1962, ενώ το 1972 ίδρυσε και διηύθυνε έως το 1986 την γκαλερί «Κοχλίας», την πρώτη επαγγελματικά οργανωμένη αίθουσα τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Από το 1987 έως το 1995 ήταν διευθυντής του Βελλίδειου Πολιτιστικού Κέντρου. Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1964 και κυκλοφόρησε τα εξής βιβλία: Πεδίον οσφρήσεως (πεζά, 1964)· Μετείκασμα, μεταίσθημα (πεζογράφημα, 1986)· Ασκήσεις επί αμμοδόχου (πεζά, 1994, κρατικό βραβείο διηγήματος), που συμπεριλαμβάνεται και σε συγκεντρωτική έκδοση μαζί με τα δύο προηγούμενα βιβλία του, Στου αιώνα την παράγκα (στίχοι τραγουδιών, 1997) και Πλους ονείρων: Απ’ τον Εχέδωρο στον Θερμαϊκό (αυτοβιογραφία, 1998). Κείμενά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά. Στίχους του για τραγούδια μελοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος και ερμήνευσαν η Δήμητρα Γαλάνη και ο Δημήτρης Μητροπάνος.